ඇස් දෙක ආයුර්වේදයේ නයන, නේත්‍රා, හෝ චක්‍ෂු ලෙස හඳුන්වයි. මෙය ව්‍යුහාත්මක අංගයකි. දර්ශන තුළින් නිපදවන දෘෂ්ඨිය හා සංජානනය පවත්වාගෙන යනු ලබන්නේ මෙහි ක්‍රියාකාරි අංගය මඟිනි. මෙය චක්‍ෂුරින්ද්‍රියාව ලෙස හැඳින්වේ. මේ අනුව ඇස යනු චක්‍ෂුරින්ද්‍රියාවේ වාසස්ථානයකි. බොහෝ විට ඇස චක්‍ෂු ඉන්ද්‍රිය ලෙස ද හැඳින්වේ.
දෑස අලංකාර කිරීම මෙන්ම සෞඛ්‍ය සම්පන්න ලෙස ආරක්‍ෂා කිරීම සඳහා කාන්තාවන් අතීතයේ සිටම අංජන භාවිතා කර තිබේ. මෙය පිරිමි පාර්ශවයටත් වලංගු කාරණයකි. මෙම චාරිත්‍රය හින්දි බසින් ජනප්‍රිය වී ඇත්තේ කාජල් ලෙසයි. අතීතයේ අංජන යෙදීම යනු බොහෝ පවුල්වල සාමාන්‍ය චාරිත්‍රයකි.
අක්‍ෂි අලංකාරය සහ අක්‍ෂි නඩත්තු කිරීම සඳහා පමණක් නොව අක්‍ෂි ආබාධ බොහොමයක් වළක්වා ගැනීමට සුදුසු ක්‍රමයක් ලෙස ගැබිනි මව්වරුන් වෙනුවෙන් ශාක සාර අංජන භාවිතය අතීතයේ වඩාත් ජනප්‍රිය වී තිබේ. ආයුර්වේද වෛi ක්‍ෂෙත්‍රයේ මෙය අනිවාර්යය ඖෂධ ප්‍රතිකාරයක් ලෙස භාවිත වී ඇත්තේ ද ඒ නිසයි. එය හැඳින්වෙන්නේ අංජන චිකිත්සක වෛi විද්‍යාව ලෙසයි. සුවිශේෂි සාර්ථකත්වයක් සහිතව ගර්භණී සමයේ ඇතිවන අක්‍ෂි රෝග වැළැක්වීමේ සහ සුවකිරිමේ ප්‍රතිකර්මයක් ලෙස භාවිත කර තිබේ.
අංජන ගුණ අනුව සහ ආකාර අනුව ප්‍රධාන කොටස් දෙකකට බෙදේ.
- එහි ගුණාංග හා ක්‍රියා මත පදනම් වී අංජන වර්ගීකරණය කර ඇත්තේ
ලේඛන – සීරීම
රෝපන සුව
ප්‍රසාදන රූපලාවණ්‍ය
යනුවෙනි.
ලේඛන අංජන
මේවා මූලික වශයෙන් සීරිම් අංජන වේ. සොබාදහමේ පවිත්‍ර වීම් නිසා ශෝදන අංජන ලෙස ද හැඳින්වේ. මෙමගින් ඇසෙන් සහ හිසෙන් රෝගාතුර වූ දෝෂ ඉවත් කර ඇස්, මුඛය හා නාසයෙන් නෙරපා හරියි.
සීරියම් කොලරියම් සෑදී ඇත්තේ මිහිරි රසය හැර අනෙක් සියලුම රසයන් අඩංගු ඖෂධ පැළෑටි වලින්. ඒවා සෑදී ඇත්තේ ඇඹුල්, ලුණු, තද, කටුක සහ කහට රසයෙන් යුතු ඖෂධ පැළෑටි වලින් ය. මේවා මිශ්‍ර කර විවිධ රෝගාබාධ සහිත දෝෂ මත ක්‍රියාකිරීමට සහ බොහෝ රෝග සුවකිරීමට සුදුසු සංයෝග සේ ක්‍රියාකරයි.
රෝපණ අංජන
මේවා මූලික වශයෙන් සුව වන ස්වභාවයකි. එමඟින් ඇස් ශක්තිමත් කරයි. ඒවා පිළියෙල කර ඇත්තේ කහට හා කටුක රසයෙන් යුත් ඖෂධ පැළෑටි වලිනි. රෝපණ යනු සුවකිරීමයි. අක්‍ෂි රෝග සුවකිරීමට මෙය උපකාරි වේ. මේ හැරුණු විට එය ඇස් ශක්තිමත් කිරීමට යොදාගනියි.
ප්‍රසාදන අංජන
මූලික වශයෙන් සංසුන් ස්වභාවයක් ගනියි. ඒවා සකස් කර ඇත්තේ පැණි රස සහ තෙල් රස අඩංගු සංයෝග වලිනි. මෙම අංජන සඳහා සන්සුන් කිරීම සැනසීම හා ප්‍රසන්න වීමට විවිධ අර්ථයන් ඇත. එමඟින් අදහස් කරනුයේ සංසුන් වීම හෝ සැනසිල්ලයි. මෙම වර්ගයේ අංජන දර්ශන සංසුන් කිරීම මෙන්ම දර්ශන ප්‍රසන්න කිරීම හා පැහැදිලි කිරීම ද සිදුකරයි.
- භාවිත කරන සූත්‍රගත කිරීමේ වර්ගයක් හෝ භාවිතා කරන ඖෂධ වර්ගය අනුව,
ගුටිකා ගුලියක් හෝ වැටියක් ආකාරයෙන් සැකසීම
රසක්‍රියා ඖෂධ කසාය රත්කර සහ කොටස් ඉවත්කර ද්‍රව කොටස වියලා සකසා ගැනීම
චූර්ණ ඖෂධ ක-ුඩුකර ඉතා සියුම් චූර්ණ ලෙස ගැනීම
ඇසට පැමිණ ඇති අමා දෝෂයන් මැනවින් හඳුනාගෙන සුදුසු අවස්ථාවේ දී අංජන ගැල්වීම කළයුතුයි. හේමන්ත , ශිෂිර යන ෂාතු දෙකේ දී උදය මෙන්ම සවස් කාලයේ ත් වර්ෂාව කාලයේ දී සහ වැහි වළාකුළු සහ තද උශ්ණ ඇති කාලයේ ත් වසන්ත කාලයේ සියලුම දිනයන් හීත් අඳුන් ගැල්වීම සුදුසු වේ. වර්ෂා කාලයේ දී වළාකුළු අධික දිනවල දී තද උණුසුම් දිනයන් හී අඳුන් ගැල්වීම සුදුසු නොවේ.
අංජන ආලේප කිරීමට අංජන ශාලකාව භාවිත කරයි. මෙම ශාලකාව අඳුන්වල ඇති ගුණවලට සමාන ද්‍රව්‍ය වලින් සාදාගැනීම වැදගත් වේ. දිග අඟල් අටකි. දෙකෙලවර ගෝලාකාර හෝ මල් පොහොට්ටුවක හැඩයෙන් යුක්ත වීම වඩාත් වැදගත් වේ. බෝල කඩල ඇටයක විශ්කම්භයෙන් යුක්ත වීම අනෙක් අවශ්‍යතාවයයි. මටසිළුටු, කර්කශ, දාර සහිත ග්‍රහනය කරගැනීමට පහසසුව සහිත වියයුතුයි. රන්, රිදී, තඹ, ලෝකඩ, බැටළු අං, වෛරොඩි ආදී මැණික් ගල් ආදියෙන් නිර්මාණය වීම වඩාත් සුදුසු වේ. අංජන ගබඩා කිරීම සඳහා පාත්‍රා යොදා ගනියි. පාත්‍රා විවිධ ද්‍රව්‍ය වලින් සකස් වේ.
අංජන ගැල්වීම සඳහා වෛද්‍යවරයා විසින් ඔහුගේ වම් අත භාවිතා කරමින් අංජන ගල්වා රෝගියාගේ ඇස විවෘත කර අයදුම්කරු මත ඇති අංජන ගතයුතුයි. වෛද්‍යවරයා අයදුම්කරුගේ දකුණු අතින් අල්ලා ගෙන රෝගියාගේ ඇස්වල ආලේප කළ යුතුයි. අංජන අභ්‍යන්තර කොටසේ සිට මෘදුව ගැල්විය යුතුයි. එනම් අභ්‍යන්තර කොටස් දෙසින් පටන්ගෙන පිටත කොටස්වලින් අවසන් වීම සිදුවේ. එනම් ඇසේ පිටත කෝණය අංජන ඇති අයදුම්කරු විසින් අභ්‍යන්තර කොටසේ සිට පිටත කොටස වෙත සෙමින් ගෙන යායුතු අතර අංජන ආලේප කිරීමෙන් පසු මෘදු ලෙස ඉවත් කළ යුතුයි.
අංජන අකාලයේ යෙදීම සුදුසු නොවේ. රාත්‍රිය පුරා නිදා නොසිටින විට ඇසේ ක්‍රියාකාරිත්වය සංජානනය අඩුවනු ඇත. සුළඟට නිරාවරණය වීමෙන් පසු යොදන විට ඇස සහ පෙනීම දුර්වල වේ. ඇස් දුහුවිලි සහ දුමාරයෙන් පීඩා විදින විට අංජන, අක්‍ෂි රෝග, විසර්ජන සහ ග්ලුකෝමාව ඇති කරයි. හිසරදයෙන් සිටින පුද්ගලයෙකුට යොදන විට හිසරදය දරුණු වේ.
අංජන නියමිත පරිදි ගැබිනි මවට සිදු කිරීමෙන් එය ඇස් ආරක්‍ෂා කිරීමට සහ හොඳ අක්‍ෂි සෞඛ්‍ය දැක්මක් පවත්වාගෙන යාමට හේතු වේ. එය ඇසේ ආරක්‍ෂාව සඳහා පලදායි පිළියමක් වන අතර ඇස හා සම්බන්ධ බොහෝ රෝග වළකයි. අංජන භාවිතයෙන් සිදුකෙරෙන ප්‍රතිකාර සඳහා පළපුරුදු වෛද්‍යවරයෙක් වෙත යාම ඔබේ වගකීමකි.
ආයුර්වේද වෛද්‍ය
සජිත් චතුරංග අක්මීමන මහතා
සටහන අරුණි ජයසේකර
