සිසේරියන් සැත්කම දරුවකු බිහි කිරීමට ඇති සුරක්ෂිතම ක්‍රමය බවට මව්වරු විශ්වාස කරයි. අතීතයේදී ඉතා ප්‍රාථමික මට්ටමකින් සිදු වූ මෙම සැත්කම අද වන විට ඉතා සාර්ථකව සිදුකිරීමට හැකි වී ඇත්තේ නවීන වෛද්‍ය විද්‍යාවේ දියුණුවත්, සාර්ථක ප්‍රතිජීවක ඖෂධ සොයා ගැනීමත්, සැත්කම් වෛද්‍ය විද්‍යාවේ දියුණුව සහ නිර්වින්දන වෛද්‍ය විද්‍යාවේ දියුණුවත් නිසාය.
සිසේරියන් සැත්කමකින් දරුවා බිහි කිරීමට අවශ්‍ය යැයි ගැබිනියකට හැඟේ නම් එම තීරණය සමඟ විශේෂඥ වෛද්‍යවරයා සිටිය යුතුය යන්න මෑතකදී බි්‍රතාන්‍යයේ නිර්දේශ කරන ලදී. නමුත් ලංකාවේ මෙය දීර්ඝ කාලයක් පුරා පැවති නීතියකි. (සමහර අවස්ථාවල මවට අවශ්‍ය පරිදි සැත්කම කිරීමේ ගැටළුවක් නැත.) එයට හේතුව නම් ඇතැම් මවුවරුන් බොහෝ වේලාවක් ප්‍රසූති කාමරයේ දී වේදනා විඳිමින් දරුවකු ප්‍රසූත කිරීමට ඇති අකමැත්තයි. අතීතයේදී තම දරුවා බිහි කරන ආකාරය පිළිබඳව තීරණය කිරීමට මවට අවස්ථාව ලබා දී නොතිබුණත් 2011 වසරේදී බි්‍රතාන්‍ය වැනි දියුණු රටවල එය වෙනස් කොට එම තීරණ බලය දරු ගැබක් දරා සිටින මවට ද ලබා දෙන ලදී. එනම් විශේෂඥ වෛද්‍යවරයාට පවසා තම දරු ප්‍රසූතිය සිසේරියන් සැත්කමකින් සිදුකර ගැනීමට මවට ද අවසර ඇත.
ලෝකය පුරා සිසේරියන් සැත්කම් සිදුකරන ප්‍රමාණය ශීඝ්‍රයෙන් වැඩිවී ඇත. වසර 2000 දී 12% ක් පමණක් වූ සිසේරියන් සැත්කම් ප්‍රමාණය වසර 2015 වන විට 21% දක්වා වර්ධනය වී ඇත. මෙසේ සිසේරියන් සැත්කම ජනප්‍රිය වී ඇත්තේ හේතු කාරණා කීපයක් නිසාය.
සිසේරියන් සැත්කමක් කියන්නේ කුමක්ද ?
සිසේරියන් සැත්කම යනු ගර්භණී මවගේ උදරයේ සහ ගර්භාෂයේ ඉදිරිපස බිත්තියේ සිදුකරන කැපුමක් තුළින් දරුවකු බිහිකිරීමයි. ඇතැම් ගර්භණී මවුවරුන්ට සාමාන්‍ය දරු ප්‍රසූතියකින් දරුවකු බිහිකිරීම සුදුසු නොවන අවස්ථා වලදී ප්‍රසව හා නාරිවේද විශේෂඥ වෛද්‍යවරයෙකු මෙම සැත්කම නිර්දේශ කරයි. බොහෝවිට එසේ කිරීමට හේතු වන්නේ ගර්භණී අවධියේ දී ඇතැම් සංකූලතා පැවතීම, සාමාන්‍ය දරු ප්‍රසූතියක් කළහොත් මවට හෝ ළදරුවාට සංකූලතා ඇතිවීමේ අවදානමක් පැවතීම සහ පෙර දරු ප්‍රසූතියන් සඳහා සිසේරියන් සැත්කම් කර තිබීම වැනි සාධකයි.
සිසේරියන් සැත්කමක් සිදු කිරීමට සාමාන්‍යයෙන් කොපමණ වේලා ගත වේද ?
සාමාන්‍යයෙන් සිසේරියන් ශල්‍යකර්මය සඳහා ගතවන්නේ පැයකටත් වඩා අඩු කාලයක් වන අතර මවකගේ ප්‍රථම සිසේරියන් සැත්කම සිදුකිරීමට එතරම් වේලාවක් ගත නොවේ. කෙසේ වෙතත් දෙවෙනි වර හෝ තෙවැනි වර හෝ ඊට වැඩි වාරයක් සිසේරියන් සැත්කම් සිදුකරන විට ගතවන කාලය වැඩි වීමට පුළුවන. එයට හේතුව නම් කලින් කරන ලද සැත්කම් වල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස පටක වල ඇලීම් සහ වෙනස්කම් ඇති වී සැත්කම තරමක් අපහසු වීමයි.
සිසේරියන් සැත්කමක් සිදු කිරීමට විශේෂඥ වෛද්‍යවරයා තීරණය කරන්නේ කෙසේද ?
සිසේරියන් සැත්කමේ තීරණය ප්‍රධාන ආකාර දෙකකට සිදුකරයි.
- පූර්ව සැලසුම් කළ සිසේරියන් ශල්‍ය කර්මය
පූර්ව සැලසුම් කළ සිසේරියන් සැත්කමක් සිදු කිරීමට විශේෂඥ වෛද්‍යවරයා තීරණය කරන්නේ සාමාන්‍ය ලෙස දරුවා බිහි කිරීමෙන් මවට හෝ දරුවාට ජීවිත හානියක් ඇති වීමට හැකියාවක් ඇති විටයි.
දරු ගැබට සති 38 පමණ සම්පූර්ණ වන විට දරුවා හොඳින් වැඩී ඇත. එම නිසා ගර්භාෂයෙන් පිටතට ගත් පසු දරුවාට ජීවත්වීමට අපහසුවක් නොමැත. එවන් අවස්ථාවල දී කලින් යොදාගත් දිනයක සැත්කම ප්‍රශස්ත ලෙස සිදු කරයි.
ඇතැම්විට සිසේරියන් ශල්‍යකර්ම කිරීම සාමාන්‍ය දරු ප්‍රසූතියකින් දරුවා බිහි කරනවාට වඩා ගර්භණී මවට මෙන්ම දරුවාට ආරක්ෂාකාරී වන අවස්ථා පවතී. සැලසුම් සහගත සිසේරියන් සැත්කම යනු දරුවකු බිහි කිරීමට ඇති ආරක්ෂිතම ක්‍රමයකි.
- හදිසි සිසේරියන් ශල්‍ය කර්මය
උදාහරණයක් ලෙස සාමාන්‍ය දරු ප්‍රසූතියකට රෝහලට පැමිණ සිටින මවකට හෝ පූර්ව සැලසුම් කළ සිසේරියන් ශල්‍යකර්මයකට පැමිණ සිටින මවකට මෙලෙස හදිසි සිසේරියන් සැත්කමකින් දරුවා ගර්භාෂයෙන් එළියට ගැනීමට සිදුවිය හැකිය. ගැබිනි මවට හෝ දරුවාට හදිසි සංකූලතාවක් ඇති ඇති වුවහොත් හදිසි සිසේරියන් සැත්කමක් සිදු කිරීමට විශේෂඥ වෛද්‍යවරයා තීරණය කරයි. එමඟින් දරුවාට හෝ මවට සිදු විය හැකි හානිය අවම කර ගැනීම සිදුකරයි.
මව සහ ළදරුවා ඉතා ආරක්ෂා සහිතව බිහිකිරීමට අද වන විට සිසේරියන් සැත්කම පෙරමුණ ගෙන සිටී. එම නිසා මහා බි්‍රතාන්‍යයේ දී පවා දැනට සිදුකරන සිසේරියන් සැත්කම් ප්‍රමාණය ඉහළ ගොස් ඇත්තේ මවගේ තීරණය මත සිසේරියන් සැත්කමකින් දරුවා බිහි කිරීමට අවස්ථාව සලසා ඇති නිසාය.
සිසෙරියන් සැත්කම සිදුකරන අවස්ථා මොනවාද ?
- සාමාන්‍ය දරු ප්‍රසූතිය සඳහා සූදානම් කර ඇති මවගේ ප්‍රසූතියේ ප්‍රගතිය අඩුවීම . පැය කිහිපයක් තිස්සේ ගර්භනි මවගේ ගර්භාෂය දැඩිව සංකෝචනය වන විට පවා ගැබ් ගෙල සාමාන්‍ය දරු ප්‍රසුති කිරීමට ප්‍රමාණවත් අයුරින් විවෘත නොවීම.
- ඇතැම් විට ළදරුවාගේ හිස ගැබ්ගෙල ඔස්සේ ගමන් කිරීමට අපහසු වන තරම් විශාල වීම.
- කලින් දරුවා සිසෙරියන් සැත්කමකින් බිහිකර ඇතිවිට.
සිසේරියන් සැත්කම් 2කට වඩා සිදුකර ඇති විට නැවතත් සාමාන්‍ය ලෙස දරුවකු ප්‍රසූත කිරීමට ඇති අවස්ථාව බොහෝ විට නැති වෙයි.
- කුස තුළ සිටින දරුවාට ප්‍රමාණවත් තරම් ඔක්සිජන් නොලැබීම.
ඇතැම් විට දරුවාට ප්‍රමාණවත් තරම් ඔක්සිජන් සහ අනෙකුත් පෝෂ්‍ය ප්‍රදාර්ථ නොලැබෙන විට දරුවාගේ හදවතේ ස්පන්දනය අඩු වන අතර (ත්‍ැඒක ඉර්ාහජ්රාස්* එය හඳුනාගන්නා වෛද්‍යවරයා සිසේරියන් සැත්කම කිරීම හොඳම විකල්පය ලෙස තෝරා ගනු ඇත.
- කුසතුල සිටින දරුවා අසාමාන්‍ය පිහිටීමක හෝ ඉරියව්වක සිටීම
මවගේ ගැබ් ගෙලට ඇතුළු වන පරිදි දරුවාගේ පාද, තට්ටම්, උරහිස, පිහිටීම හෝ දරුවාගේ ශරීරයේ පැත්තක් ගැබ්ගෙල හරහා පිහිටීම සිදුවන අවස්ථාවලදී දරුවා බිහි කිරීමට සුදුසුම ක්‍රමය සිසෙරියන් සත්කම විය හැක.
- ගර්භාෂය තුළ දරුවන් කීපදෙනෙක් සිටින විට දරු ප්‍රසූතිය නිසි කලට පෙර සිදුවෙමින් පවතී නම් හෝ වෙනත් ගැටලු පවතී නම් සිසේරියන් සැත්කම කිරීමට අවශ්‍ය විය හැක.
- වැදෑමහ ගැටලූකාරී ලෙස පිහිටීම. මවගේ ගැබ් ගෙල වැසෙන සේ වැදෑමහ පිහිටීම නිසා සාමාන්‍ය ලෙස දරු ප්‍රසූතිය සිදු කිරීමේ අවස්ථාව නැති වී යයි. එයට හේතුව නම් අධික රුධිර වහනයක් ඇති වීමට වැඩි ඉඩකඩක් ඇති නිසාය.
- දරුවාට පෙර ගැබ්ගෙල හරහා පෙකෙනි වැල ඇතුළුවීම
ගර්භාෂයේ සිදුවන සංකෝචන මගින් පෙකෙනි වැල අවහිරවීම, පෙකනි වැල දරුවාගේ ගෙල වටා එතී පැවතීම හදිසි සිසේරියන් සැත්කම කිරීමට හේතුවක් විය හැකියි..
- මවට පවතින රෝග තත්ත්වයන් නිසා
මවට ඇතැම් හෘද රෝග හෝ අධික රුධිර පීඩනය පැවතීම සිසෙරියන් සැත්කමක් සිදු කිරීමට හේතු වීමට පුළුවන. ඒ අතරින් අධික රුධිර පීඩනය පැවතීම හදිසි සිසේරියන් සැත්කමක් කිරීමට හේතුවකි. මවට ඒඞ්ස් රෝගය හෝ හර්පීස් රෝගය වැනි ලිංගාශ්‍රිතව සම්ප්‍රේෂණය වන ඇතිවිට සාමාන්‍ය ලෙස දරුවා බිහි වුව හොත් එම රෝග ළදරුවාට බෝවීමට වැඩි අවදානමක් පවතින බැවින් සිසේරියන් සැත්කමකින් දරුවා බිහි කිරීමට තීරණය කිරීමට පුළුවන.
- සාමාන්‍ය දරු ප්‍රසූතියකට ගැබ් ගෙලෙහි අවහිරතා පැවතීම
මවගේ ගර්භාෂයේ ගැබ්ගෙල අවහිර වන පරිදි ෆයිබ්‍රොයිඞ් ගෙඩි පැවතීම, ශේණිය හැඩය සැලකිය යුතු ලෙස කුඩා වීම, දරුවාට අසාමාන්‍ය ලෙස විශාල හිසක් පැවතීම වැනි අවස්ථාවල දී පූර්ව සැලසුම් කළ සිසේරියන් සැත්කමක් සිදු කිරීමට තීරණය කරයි.
- පෙර දරු ප්‍රසුතිය සිසර් සැත්කමකින් සිදුකර තිබීම
උදර බිත්තියේ සහ ගර්භාෂයේ මින් පෙර සිදුකර ඇති කැපීමේ ස්වභාවය සහ අනෙකුත් සාධක මත ඔබේ වෛද්‍යවරයා සාමාන්‍ය දරු ප්‍රසූතිය සිදු කිරීමට උත්සාහ කිරීමට ද ඉඩ තිබේ. එහෙත් මවගේ ආරක්ෂාව සඳහා සිසෙරියන් සැත්කමක් නිර්දේශ කිරීමටද පුළුවන.
සිසෙරියන් සැත්කම සිදුකිරීමට සිහිය නැති කල යුතුද ?
මෙම සැත්කම බොහෝ විට සිදුකරන්නේ සිහි නැති නොකර හිරිවට්ටාය. මෙය ස්ථානීය නිර්වින්දන හෙවත් ිචසබ්ක ්බ්ැිඑයැිස් ලෙස හැඳින්වෙන සාර්ථක ක්‍රමයකට ලෝකය පුරාම සිදුකරයි. මෙහිදී ඇති වාසිය නම් දරුවා බිහි වූ වහාම මවට දරුවා දැක බලාගත හැකි වීමත් මව්කිරි ලබාදීමත් සිදුකළ හැකි වීමයි. ඉතාම කලාතුරකින් හදිසි අවස්ථාවකදී දරුවා ඉක්මනින්ම බිහිකර යුතු අවස්ථාවකදී සිහිනැතිකර සිසේරියන් සැත්කම සිදු කරයි.
සැත්කමෙන් පසු කොපමන දවසක් රෝහලේ නැවතී සිටිය යුතුද ?
සැත්කමෙන් පසු වෙනත් අතුරු ආබාධ නොමැති නම් දින තුනකට හෝ හතරකට පසුව ළදරුවා සමග ගෙදර යාමට පුළුවන. සති හයක් යන විට සිරුරේ සම්පූර්ණ සුවය ලැබේ.
ඉක්මන් සහ සාර්ථකව සුවයක් ලබා ගන්නේ කෙසේද ?
වේදනා නාශක අරගන්න.
සති දෙකක් පමණ යනතුරු වේදනාව පැවතිය හැකියි එහෙත් දිනෙන් දින වේදනාව අඩුවේ. ඔබේ වෛiවරයා ලබා දෙන වේදනා නාශක නිර්දේශ කර ඇති ආකාරයට අරගන්න. වේදනා නාශක නොගෙන අනවශ්‍ය ලෙස වේදනාව දරා සිටීම සිරුරට අහිතකරයි.
- ප්‍රෝබයෝටික්ස් අරගන්න
සැත්කම පසුව ඔබ ලබාගන්නා ප්‍රතිජීවක ඖෂධ මගින් ඩවැල තුළ ඇති සිරුරට අවශ්‍ය බැක්ටීරියා විනාශ වී යයි. ඒවා නැවත ඇති කිරීමට ප්‍රෝබයෝටික්ස් උපකාරී වෙයි. එවිට ඔබගේ සිරුරේ ප්‍රතිශක්තිය වැඩි වී බඩ බුරුලට යන ගතිය නැති වී සිරුරේ සෞඛ්‍යය වර්ධනය වේ.
- තුවාලය බලාගන්නා හැටි
යටි බඬේ ඇති කැපුම් තුවාලය පිරිසිඳුව වියලිව තබා ගන්න. නෑමෙන් පසු තුවාලය තෙතමාත්තුකර වියළිව තබා ගැනීම වැදගත්. කිසියම් විටක ඔබගේ තුවාලය රතු පැහැ ගැන්වී, ඉදිමී, වේදනාවක් සහිත නම් වහාම වෛද්‍යවරයාගෙන් උපදෙස් අරගන්න.
- ඇවිදින්න පටන් ගන්න
වෛද්‍යවරයා ඔබට ඇක්‍ෂෙන් බැස ඇවිදීමට උපදෙස් දුන් පසු ඇවිදීම පටන් ගන්න. මුලදී කෙටි දුරක් සෙමින් ඇවිදීමටත්, ඉන්පසුව දිනකට පැය භාගයක් පමණ ගේ ඇතුලේ ඇවිදීම මගින් රුධිර සංසරණ නිවැරදිව ඇති වීමෙන් කකුල් වල ලේ කැටි ගැසීම් ඇතිවීම වළක්වයි. එමෙන්ම ඔබගේ තුවාලය සුව වීමද වේගවත් වී ඉක්මන් සුවයක් ලැබේ.
- නිවැරදි ආහාර පාන ලබා ගන්න.
සිරුරේ පෝෂණයද තුවාල සුව වීමට උදව් කරයි. විටමින් සී සහිත ආහාර ගැනීමෙන් සිරුරේ කොලජන් (ක්‍දකක්ටැබ) සහ ප්‍රෝටීන් මගින් තුවාල සුවවීම ඉක්මන් කරයි. ඔමේගා ත්‍රී මේද අම්ල (ධපැට් 3 f්එඑහ ්ජසා) සහිත ආහාර වන නට් වර්ග (භමඑි) මගින් සිරුරේ ඉදිමුම අඩු කරයි.
රතු පාට මස් ලබා ආහාරයට ගැනීමෙන් වැළකීම යෝග්‍යයයි. එහෙත් කුකුල් මස් සහ මාළු ආහාරයට ගන්න..
- මල බද්ධය වළක්වා ගන්න.
ගර්භණී කාලය තුළ දී සිරුරේ හෝමෝන වල ඇති වෙනස්කම් සහ ඔබ ලබාගන්නා වේදනා නාශක මගින් මල බද්ධය හෙවත් බඩ වේලවා යෑමට පුළුවන. මලබද්ධය ඇති වුණ විට අධික තැටමීම නිසා උදරය තුළ වැඩිපුර පීඩනයක් ඇති වී තුවාල වලට බලපෑම් ඇතිවිය හැකිය. පළාවර්ග වැනි කෙඳි සහිත ආහාර මගින් ද, වැඩිපුර ජලය පානය කිරීමෙන් ද, මලබද්ධය ඇතිවීම වළක්වාගත හැකිය.
- මව් කිරි ලබා දීමේ දී පිට කොන්ද කෙළින් තබා ගෙන සිදු කරන්න.
මව්කිරි ලබාදීමේදී සැමවිටම සිතට ගත යුත්තේ බබා තමා ළඟට රැගෙන පිට කොන්ද කෙලින් තබාගෙන පුටුවක වාඩි වී සිදු කිරීමටයි. ඉදිරියට නැමී මව්කිරි ලබාදීමේ දී සිරුරේ උදරයේ පහළ කොටසට ලැබෙන ලේ ගමනා ගමනය අඩු වී ඔබ ඉක්මනින් මහන්සි කරවයි. එමෙන්ම ඔබගේ උදරයේ ඇති පේශි තවදුරටත් ලිහිල් කරන නිසා උදරය ඉදිරියට නෙරා විත් හර්නියා තත්ත්වයක් දක්වා වර්ධනය වීමට ද පුළුවනි.
- උදරය ඉදිරියට නෙරා ඒම වළක්වා ගැනීමට කිසිම ආකාරයක බඳ පටි පළඳින්න එපා.
එසේ වුවහොත් ඔබගේ උදරයේ ඇති පේශි ක්‍රියාකාරීත්වය අඩු වී පසු කාලීනව හර්නියා තත්ත්වයක් දක්වා වර්ධනය විය හැක.
- පළවෙනි සති දෙක ඇතුළත බර ඉසිලීමෙන් වලකින්න.
විශේෂයෙන්ම කිලෝ දහයකට වඩා බර එසවීම සුදුසු නැත. වේදනාවක් නොමැති නම් ඔබගේ කාර්යක්‍ෂමභාවය වැඩි කිරීම මගින් පේශිවල ශක්තිමත් භාවය වැඩි කරගත හැකියි.
- සියලු දෙනාගේම උදවු ලබාගන්න.
ඔබගේ ස්වාමි පුරුෂයා මෙන්ම පවුලේ අනිත් අයගෙන් උදව් මගින් වැඩ කටයුතු පහසු කරගන්න බලන්න. විශේෂයෙන්ම බබාගේ සෞඛ්‍ය ද රඳා පවතින්නේ ඔබගේ සෞඛ්‍යය හොඳින් තිබුනොත් නිසා ඔබ ඔබ ගැන බලා ගන්නා විට බබා ද නිරෝගීව වැඬේ. එම නිසා ගෙදර දොර ඇති අනෙකුත් වැඩ කටයුතු අනිත් අයට පවරන්න.
- මානසික සහනය ඉතා වැදගත්
සාමාන්‍යයෙන් සිසේරියන් සැත්කමෙන් පසු බොහෝ මව්වරුන්ට සිතේ කණගාටු ගතියක් ඇති වීමට පුළුවන. මෙවන් විටෙක පවුලේ සහයෝගය ඉතා වැදගත් වේ. එම නිසා ඉතා ඉවසිලිවන්තව කටයුතු කිරීමෙන් අන් අයගේ උදව් ඇතිව බොහෝ දුරට මානසික සහනය ලබාගත හැක.
සෑම විටම මනසට එන ගැටලු ඔබේ ළඟම හිතවතෙක් සමග කතා කරන්න විසඳුම් සොයා ගන්න.
ප්‍රසව හා නාරිවේද විශේෂඥ
වෛද්‍ය සිසිර රණරාජා
මහනුවර
සටහන චාපා හංසිනි ආටිගල
